Jatun qhuchakunapi juk 96.5% k’ara yaku, mana upyanapaqchu, mayukunapi, juch’uy qhuchakunapi, jallp’a ukhupi juk 3,5% misk’i yaku kan.
Pachapi yaku pisiyapusan, manaña sumaqta paramunchu, ruphaypis watamanta wata astawan k’ajamuchkan, mana yaku kaptin imawantaq kawsakusun?. Ajinata wawakunawan, tatakunawan, Yachay Wasipi t’ukurirqayku.
Wakin wawakuna yakuta mana usuchina kasqanta jap’iqanku. Juk p’unchay wawakunata qutupi tantariytawan, nirqani: yakuta maychus chayllata ch’aqchunapi apananchik.
Chaymantapis khipukamana yachaqaypiqa rikuchirqani, phichqa litro kasqanta sapa ch’aqchunapi, wawakuna ñirqanku astawan junt’ata yakuta apasun chayqa, tapukurqanku achkha kutipiqa machka yakuta jich’anchik? tukuyniyku t’ukuriytawan ñiyku juk khuchkan litro qhasilla jich’arpakunman.
Yachaqaq wawakuna phichqa ñiqipi kaqkuna yakuta manaña añcha achkata aysankuchu, nitaq jichasankuchu, allillanmanta yakuta apaykachanamanta ap’iqanku.Runakuna yachanchik kay pachapi manaña yakunchikta usuchisunmanchu, upyanapaq yaku pisiyapuchkan, paraptin jatuchik tankikunaman sapa wasipi para yaku jallch’ana.
Kay Santa Rosa de Lima Yachay Wasipi, maki mayllana yakuta juch’uy chakraman (huerto escolar) apanapaqqa, jisp’ana wasipi maki mayllana kachkan chaymanta, jatuchiq phukunakunata churayku, ajinapi yakuqa juch’uy chkraman chayan. Kay ruwaypis yaku waqaychayllataq.
Qhawarisqayman jina sapa ayllukunapi qutucharikuytawan rimarinkuman, t’ukurinkuman, imaynamantataq yaku sapa wasipi, ayllukunapi apaykachakuchkan?.
Periódico Conosurpaq qillqan: Constancio Quispe Baltazar Yachachiq Yachay Wasi: Santa Rosa de Lima.
Tariy: Periódico "Conosur Ñawpaqman" Nº 170 (Marzo-Abril 2019 wata, CENDA wasipi)
