Ukqa wañupuqkunata yupaychariq, almasta kacharpayaq rinku, wakinri qullqichakuq rinku, tukuy imata ranqhanapaq apanku.
Chay qhatukunaq chawpinpi patiyunqa junt’a, wawakuna qharis, warmis, machus takirisankutaq, rezachkankutaq, wañupuyniyuqkunataq aya p’anpasqa pataman wasinkumanta may chhika urpusta, misk’ista, mikhunata, yaku ukyanata, t’ikasta, coronasta, phasanqalla jak’asta mast’aq kasqanku.
“Mast’akuta kaypiñataq ruwarichkayku”
“Mast’akuta pantiyunpiñataq ruwarichkayku, almata kacharpayaq jamuyku, kusisqa, saqsasqa pataman escalerapi wicharipunanpaq, imatacha misk’ita mikhukukuq chayta apanpuyku, wawakunawan, pichá rezakuyta munan paykunawan aynipi yaykuyku. Almapaq rezoqa, takiykunaqa alimento jina, almaq sunqun t’ikarin, chaymantaqa kusisqa ripun”. Willariwanchis uk wañuyniyuq.
“Kay kawsayninchista ama qunqanachu kanman”
“Patiyunmanqa urpusta, canastillosta, t’anta wawasta, frutasta, mikhunata almapaq chayachimunku, kaypi wawakuna, machus rezaspa, takispa purichkayku. Orasqaykumanta, takisqamanta urpusta jaywapuwayku, wakinri qullqita qupuwayku. Kay costubresninchista, kawsayninchista ama qunqanachu kanman. Cochabamba llaqtapi manaña almapaq urpusta munankuchu apaykunata, ajinapiqa qhipamanqa culturanchis chinkapunqachá”. Nin machu runa.
Rezos de niños
Gran cantidad de niños, niñas se encuentran en el cementerio de Illataco, en grupos visitan los mast’akus, generalmente eligen los que tienen mayor cantidad urpus, con respeto solicitan si pueden rezar y cantar, los dolientes aceptan o rechazan. Algunos rezadores lo hacen por algún producto de la mesa; como por una sandía, una piña, pollo, conejo o t’anta wawa grande, de lo contrario solo se paga con urpus (pequeñas masitas) El Añaskitu ha conversado con Kevin (10 años), Rodrigo (8 años), Joel (8 años), Jhonatan (11 años), quienes finalizan su rezo:
“Hemos rezado 3 padre nuestros, 3 Ave Marías para el almita de Marco Antonio Marcos y para el almita de Pedro Ochoa donde vives, donde reinas descansa en paz, por los siglos de los siglos. Amén”.
“Cada año venimos”
Nos siguen contando: “Los cuatro somos primos, estudiamos en la UE Heroínas, estamos en 6º A, 4º, 3º B, 3º A, vivimos en Cotapachi, Quillacollo, venimos cada año, estamos ganando urpus para llevar a la casa, tendremos comida para un mes, a veces llevamos 2 yutes llenos. Los rezos hemos aprendido con nuestra profesora de religión, las “campanitas” hemos aprendido de nuestro abuelito, hoy nos vamos a quedar hasta las 6 de la tarde. Mandamos saludos para el Añaskitu y para todos los niños y niñas que leen esta revista”.
Waq mast’akupi takiqkunawan tinkullaykutaq, paykunaqa kay jinatapuni qhaparirichkarqanku:
Canto
Del Tronco nació la rama
De la rama nació la flor
De la flor nació María
De María el redentor
Todos canten alabado.
Alabado santísimo
Sacramento del altar
Y la virgen concebida
Sin pecado original
Jesucristo se ha pedido
Y su madre va buscando
Acompañado de un cordero
Y una estrella alumbrando
Todos canten alabado.
Alabado santísimo
Sacramento del altar
Y la virgen concebida
Sin pecado original.
Campanitas de Belén
Tóquense con alegría
Cuando pase Jesucristo
Todos canten alabado.
Alabado santísimo
Sacramento del altar
Y la virgen concebida
Sin pecado original.
Ave María purísima
Sin pecado concebida
Ave María purísima
Sin pecado concebida.
“Machu runakunapis rezarillaykutaq”
Faustino Flores, Charawayt’u, Ayopaya: “Kay kimsa Padre Nuestros, kimsa Ave Marías rezayku Alejandro Ramírez Castro almitapaq, mayllapipis kaspa, allinta samarikuchun. Amén.
Añaskitu p’anqa parlarilla
ntaq machu runakunawan, paykunaqa ajinata nirinku: “Jamurichkayku almitaspaq orariq, paykunataq urpitusta jaywariwayku, chaysitusta wawaspaq ganarikuq jamuyku, kaypi cincokama kasqayku, kay talegosman junt’achisqaykupunichá, mana sapa watachu jamuyku, kay wata jamuriyku urpitusta ganarikuq.
Llaqtaykupiqa kikillantaq, pantiyunpi cuerpo pataman urpitusta churarinku, almita jamuspa chaypi samarin, mikhurikunku, urpitustaqa quspa tukuchinqanku, chaymanta mast’asqataqa ukllapi tiuwqrapuna kanqa”.
“Urpuswan junt’apuwanchis”
Mario Bernaldo, Tapacarí: “Kunitan rezarpamusaq, urpusta ganarpamusaq, nuqaqa sapa wata jamuni, kay talegopi junt’a apakusaq, mast’akuman chinpaykunchis, rezarpanchis, urpuwan junt’apuwanchis”. Watakama Todos Santos.