La TCO – CSUTCOA fue la primera en titularse con una extensión de 250.000 hectáreas, siendo los dueños de ese territorio las comunidades de las Centrales Regionales Seqerancho y Colorado y comunidades de la Subcentral de Chillavi y Totorani, donde se respetan las normas y procedimientos propios de las comunidades.
“Base imatachus decisión toman, chayta ñawpaqman apana tiyan. Saneamiento comunalpiqa recursos naturalesta inquilinos jinalla manejasun”.
Altamachipi “INRA runa purata maqanachichkan
Jesús Choquevillca, Subalcalde Distrito Altamachi, uyanpi INRAta nirqa: “INRA runapurata maqanachichkawanchik, INRAtaq Saneamiento Simpleta tanqan, compañeros nuqa munani kay Resoluciónta modificachinata”.
Jinallataq uk dirigente Altamachimanta nirqa: “Qankuna opositores munankichiq comunidadesta t’ipirquyta, jallpata t’unarquyta. Kay kuraq autoridades INRAmanta garantizakunanku tiyan, modificakunan tiyan resolucionqa, porque mana mañasqaykuman jinachu, ni jayk’aq mañarqaykuchu nuqayku SAN SINta, sinoqa TCOta nuqayku mañayku”
INRA departamental tal vez fallan Saneamiento Simple ruwaspa
Funcionarios INRA Departamentalmanta basespaq ñawpaqinpi pantasqankuta reconocerqanku, kikin INRA Nacional mana entienderqachu imaraykutaq Saneamiento Simple tanqakuchkasqanta, Central Regional Altamachi qallariyninmantapacha TCO mañasqanta.
Ajinapi técnico INRA Departamentalmanta nirqa: “Nuqapis llakiywan qhawarini, tumpa phiñanakus, divisiones ima kasqanmanta, qanquna Central Regional Altamachi jina desde un principio Saneamiento TCO. Nirqankichis, kunantaq wakinkuna munachkankichis saneamiento simple waqkunataq saneamiento TCOta, churakunaykichis tiyan de acuerdo, qankunamanta chayqa”.
“Es verdad sapa wata, sapa iskay wata autoridades cambian, seguramente qayna wata karqanku waq regionales, waq subcentrales, ma creenichu runas cambianankuta, sigue bases jallp’api kawsakuqkuna, tiyakuqkuna, base imatachus decisión toman, chayta ñawpaqman apana tiyan hermanos. Tal vez kay kallantaq, como wakin compañeros nichkarqanku, INRA departamental tal vez fallan, hay que reconocer, tal vez mana ukllapichu tukuchakuchkan kay saneamiento TCO nisqaykichiq jina, kan chay fallas”.
“Qankuna yachankichiq imachus saneamiento comunitario, imachus saneamiento TCO, ukchhika diferencia tiyan, tukuy ima recursos naturales kapuwanchis kay jallp’anchis ukhupi, TCO tunpitawan patitapi, uk gradawan patitapi, comunitariopiqa manejayta atisunchis recursosninchista inquilinos jinalla. TCO kaytawanqa piensanaña Autonomías Indígenas Originariaspi, chay principal diferencia, nuqanchik kikin gobiernakunachik, nuqanchik kikin decisiones ruwasun, menejanchik territorionchikta”.
TCOpi tiyan autogobierno
Representante Viceministerio Tierrasmanta nillantaq: “Qankunaqpata decisiónniykichis 2014pi, tukuy qankuna irmaykurqankichis TCO kananpaq, kunantaq wakin munankichis saneamiento simpleta, wakinkunataq TCOta. Qankuna kankichis usos, costumbresniyuq, uk qalluyuk, uk organizacionniyuq, atinkichis ruwayta TCOta. Jinallataq TCOpi tiyan autogobierno”.
Subcentral Machacaima nillarqataq: Qanchis subcentrales rechasanku Saneamiento Simple Comunitariota
Jinapi comunarios de base, dirigentes qanchis subcentralesmanta: Altamachi, K’umara, Jatun Rumi, Muñus Cueva, Machacaima, Incacasani, Villa Vinto ima, Central Regional Indígena Originaria Campesina Quechua Aymara Altamachimanta ratificanku decisionta Tierra Comunitarias de Origen (TCO) titulakunankupaq. Rechazanku Saneamiento Simple Comunitariota.
Dirigente Machacaima nillantaq: “Subcentral Machacaima jina compañeros y autoridades en general, nuqayku libremente saneamiento TCO kayku, mayqinchus como ejecutivo de región elaboranqa, payman apoyo kayku. Mana nuqayku cambiasqaykuchu de pollera, ni camisa”.
“Mana maqanakuspa de acuerdo churakunachis”
Comunario Subcentral Altamachi nirqa: “Sut’isituta kay autoridadesqa willawanchis, riparachiwanchis TCO convienewasqanchista, TCOwan tukuy imayna yanapasta tariyta atisunman, TCOllamanña kallparinanchista, ruwasqaña documentonchisqa, ukchhikalla faltawanchis documentospiqa, basesmantapacha, sindicatosmantapacha uk carpetapi tiyapuwanchis wakichisqa uk Acta de Acuerdo TCOwan saneanapaq”.
“Imaptintaq waq documentos rikhurin Saneamiento Simple nisqa, chay maqanachisawanchis tukuy altamacheñosta”.
El presente artículo también podrá encontrar en la revista Conosur Ñawpaqman N°159 (impreso).