T E S T I M O N I O S - A Y O P A Y A
“Qhasa kanqa ñawpaq tarpuypaq”
Dionicio Mamani Pampa (Chillavi) nirqa: “Tiempomantaqa t’ukuspalla kachkani, qhasachu kanqa nichkani. Rumita k’ampamuni sut’iyayta, chhullunkan karqa, qhasapaq, jump’in chayri sumaq watapaq. Tiempo qhawanataqa qunqarpapusqani, qanpuni yuyarichisawanki, jisq’un chunka watayukña kachkani, yuyay chinkapunña á".
"Rumipi 1 agosto qhasa karqa. Uyyy qhasa kanqa, ñawpaq tarpuypaq. Iskay p’unchay agosto killapi, chawpi tarpuy; kimsa p’unchayri qhipa tarpuy, Todos Santos chayta. Manaña runa kaypi sayanchu, llaqtaman rirapunku, ch’usaq, ch’usaqllaña wasisqa; lluqallaspis waynuyapunkutaq, llaqtaman chiqanta ripunku, imillaspis sipachakuytawan llaqtaman ripunku”.
“Para waliqlla kanqa”
Doña Juana Mamani Cachi (Ayopaya): “1 de agosto karqa qhipa tarpuysituyuk, tardellataña phuyu lluqsimurqa, chiri kanqa, chay nichkan tumpita qhipata tarpunata. 2 de agosto waliqlla karqa, phuyus k’achitu karqa, puraq ladomanta lluqsimurqa. Chayqa chawpi tarpuy waliqlla kananta. Parapis waliqlla kanqa. 3 de agosto pisilla phuyus kan, qhipas pisi kanqa. Rumita qhawarimullarqanitaq chawpi p’unchay chayta, jump’isarqa. Papa puqullanqachá. Rumi mana qhasayukchu. Q’ulachapis mana qhasayukchu, sumaq llamp’itu uchhpita”.
“Vallespicha aswan puquy kanqa”
Doña Juana Condori Calizaya (Bajo Chillavi-Ayopaya): “1 Agosto p’unchayqa phuyu tarde ladoña lluqsimurqa, chiri kanqa, chay nichkan tumpita qhipata tarpunata. Chiri kanqa. 2 de Agosto p’unchayqa waliqlla karqa, phuyus k’achitu karqa, puraq ladomanta lluqsimurqa. Nichkawanchik chawpi tarpuy waliqlla kananta. Parapis waliqlla kanqa. Kimsa p’unchay agostopiqa pisilla phuyus kan, qhipas pisi kanqa. Rumita qhawarimullarqanitaq chawpi p’unchay chayta, jump’isarqa. Papa puqullanqachá. Rumi mana qhasayukchu. Q’ulachapis mana qhasaykukchu, sumaq llamp’itu uchhpita”.
“Atuqpis t’ipi t’ipita waqasqa, saqra wata atinman kayta”
Don Octavio Ríos, Juch'uy Jatun Rumi (norte Ayopaya): “1 de Agosto ni ima phuyu karqachu, 2 kikillantaq, 3 de agosto pisi phuyitu lluqsimurqa, manapuni allin phuyu karqachu, icha qhasa, ch’aki wata kanman. Rumi ukhuta qhawarqani, escarchasqa karqa, chay qhasa kananpaqcha kanman. Chawpi tarpuycha waliq kanman, Atuqpis waqasqa as t’ipi t’ipita niwan allchhiy, chay kanman as saqra watapaq. Octubrepi mana paraqchu kunanta jinaqa, tiempo q’ala ujinayasqa. Ch’aska qhipaman tumpata kutirin, waliqllacha kanqa kutirpas. Kay watataqa.
Estas y otras entrevistas, y otros testimonios sobre predicción del tiempo en el periódico Conosur Ñawpaqman Nº 173. Noviembre de 2019
CENDA