Mostrando artículos por etiqueta: ciclo agrícola 20192020
“Allqamari papa tarpusaptinchik tiyaykamun chayqa, mana puqunchu” (Norte Potosí)
TIEMPO QHAWARIY Región Norte Potosí: Kay Norte Potosí comunidadespi tiyan may chhika warmi runas, qhari runas, waynuchus, kuraq runakuna tiempo sumaqta qhawarinku, paykuna sapa wata señasta ñawirinku, señaswan parlarinku, imaynataq kay wata tarpuykuna kannanpaq, paras imayna kanqa, chayman jina jallp'ata puquchinankupaq. Kay kuti riqsirina kay yachaq runakunata, paykuna pasaq 2019 wata tiempota waturikurqanku, octubremanta 2019 tarpurinankupaq, kay 2020 cosecha kananpaq.
"Para waliqlla kanqa": PREDICCIÓN CLIMÁTICA (Zona Andina):
PREDICCIÓN DEL TIEMPO CICLO 2029-2020 (Zona Andina): Periódico “Conosur Ñawpaqman” comunidadesta puriyqacharimurqa, waturispa imayna señas kachkan?, kay wata paras kallanqachu?, pisinqachu?, mayqin maki tarpusqataq lluqsinqa?, mayqin mit’a mikhunapaq jina puqunqa?. Chay tukuy yachayninta willariwanchik, Yachaqkunaqa kachun cambio climaticopis kikinta qhawachkallankupuni tiempotaqa. Wakin ninku, señas manaña kikinchu, pantachikun, chaywan mana chaywan qhawanapuni, chayman jina tarpunapaq.
La Predicción Climática, una garantía para la Seguridad y Soberanía Alimentaria
AUTOSUFICIENCIA: En medio de esta cuarentena que obliga a mucha gente a estar encerrados por el miedo a contagiarnos masivamente con el virus Covid-19, los pequeños productores agropecuarios de las comunidades del norte de Ayopaya se fueron al campo con todas sus familias a la cosecha de papa, que es el cultivo de mayor importancia para estas comunidades.
Predicción Climática ciclo 2019-2020, Noviembre 2020 (PDF)
PREDICCIÓN DEL TIEMPO: La familias de las comunidades campesinas han desarrollado saberes orales que son manejados y practicados con una certeza que les permite tener control sobre algunos de los elementos del conjunto de los sistemas de producción; estos saberes les permitieron acomodarse tanto en el tiempo como en el espacio desarrollando diferentes estrategias para garantizar seguridad alimentaria para las familias.
Norte Potosí: “Kay wata chaqras waliqta puqurichkan, wata muyuykunapaq jina”
PUQUYKUNAMANTA: Jallp’a tarpuqkuna sumaq kusisqa tarikunku, puquykuna kusalla kanqa, kusallata kawsakunqanku, mana ni ima puquykuna pisiyanqachu, “Atisqayku ch'aki mikhunata grano, trigo, arveja, habas waqaychakuytapis, jinamanta uk watata muyuykusqayku, mana puquykuna pisinqachu, mana ima phutiypis kachkanchu kunitankamaqa. Wakin kutipi puriyta yachan yuraq paras (granizo) q'alata takarparikapuq, mana chayqa qhasañataq chaqrakunata apakapuq, kunan wata mana chay phutiykuna kanchu”. Ajinata runa masi kawsayninmanta willariwanchik.