Mostrando artículos por etiqueta: indicadores del tiempo
Tiempo Qhawariy: “Paras kay wataqa tumpata ñawparinqa”
TIEMPO QHAWAY WATA TARPUYPAQ: “Agostopi 1 p’unchay, phuyusqa karqa chawpi p’unchaykama 2, 3 phuyullataq, pararimun ima, chayqa waliq wata kananpaq, ñawpaq tarpuykunaman p’uturamuchkaptin, qhasa jap’inqa, granizadas kanman. Chawpi tarpusqas, qhipa tarpusqa waliqta puqunqa.
COLUMNA: Comunidades agrícolas y la predicción climática
ANÁLISIS: Las familias de las comunidades campesinas han desarrollado saberes orales que son manejados y practicados con una certeza que les permite tener control sobre algunos de los elementos del conjunto de los sistemas de producción; estos saberes les permitieron acomodarse tanto en el tiempo como en el espacio desarrollando diferentes estrategias para garantizar seguridad alimentaria para las familias, en las comunidades.
“Allqamari papa tarpusaptinchik tiyaykamun chayqa, mana puqunchu” (Norte Potosí)
TIEMPO QHAWARIY Región Norte Potosí: Kay Norte Potosí comunidadespi tiyan may chhika warmi runas, qhari runas, waynuchus, kuraq runakuna tiempo sumaqta qhawarinku, paykuna sapa wata señasta ñawirinku, señaswan parlarinku, imaynataq kay wata tarpuykuna kannanpaq, paras imayna kanqa, chayman jina jallp'ata puquchinankupaq. Kay kuti riqsirina kay yachaq runakunata, paykuna pasaq 2019 wata tiempota waturikurqanku, octubremanta 2019 tarpurinankupaq, kay 2020 cosecha kananpaq.
2º Encuentro Predictores del Tiempo “YACHAYNINCHIK kallpachakunanpaq”
Toro Warkhu chiqapi, comunidad Paredonespi, Municipio Vacas, Provincia Arani, Cochabamba departamentopi ñawpaqman thaskirqa kay Iskay kaq Qutucharikuy “Pacha Qhawaqkunamanta”. Karqayku pusaq chunka aswan runas, qharikuna, warmikuna, waynuchukuna, sipaskuna, machu runas, tukuyniyku parlanarikurqayku sinchimanta “Tiempo purichiymanta”.
“Tarku qhipata t’ikan, para qhipakama kanqa”: PREDICCIÓN CLIMÁTICA (Conosur)
PREDICCIÓN DEL TIEMPO CICLO AGRÍCOLA 2019-2020 (Región Conosur de Cochabamba) Periódico “Conosur Ñawpaqman” comunidadesta puriyqacharimurqa, waturispa imayna señas kachkan?, kay wata paras kallanqachu?, pisinqachu?, mayqin maki tarpusqataq lluqsinqa?, mayqin mit’a mikhunapaq jina puqunqa?. Chay tukuy yachayninta willariwanchik, Yachaqkunaqa kachun cambio climaticopis kikinta qhawachkallankupuni tiempotaqa. Wakin ninku, señas manaña kikinchu, pantachikun, chaywan mana chaywan qhawanapuni, chayman jina tarpunapaq.